Қазақстан Республикасының Кеден одағының (ЕАЭО) құрамына кіруі және РФ-мен және ЕАЭО-ның басқа елдерімен мемлекеттік шекарада кедендік бақылаудың жойылуы, салық органдары үшін жалған жүк алушылардың атына импорт ("жалған импорт", "жалған транзит"), ЕАЭО елдеріне тауарларды ДСҰ-ны алып қою тізбесінен әкету фактілері сияқты импортталған тауарлар бойынша жанама салықтарды өндіріп алу бөлігінде кейбір проблемаларға әкеп соқты.

Осыған байланысты, ҚР ҚМ МКК ЕАЭО шеңберінде тауарлардың импорты мен экспорты кезінде электрондық тауарға ілеспе құжаттарды енгізу туралы шешім қабылдады. ТІЖ енгізудің негізгі мәні:

- ЕАЭО елдеріне тауарларды ДСҰ-ның алып қою тізбесінен әкетуге жол бермеу;

- Көлеңкелі айналымды қысқарту, "жалған импорттың", "жалған транзиттің" жолын кесу;

- Қазақстан Республикасының аумағына тауарларды әкелген сәттен бастап оны сатуға дейін салық салу мақсатында бақылау;

- Жалған мәмілелерді жедел анықтау және тәуекелдерді басқару жүйесі негізінде әрекет ету.

ЕАЭО шеңберінде өткізілетін тауарлар бойынша ТІЖ жазып беру

ТІЖ ресімдеу Салық кодексімен және "Тауарларға арналған ілеспе жүкқұжаттарды жөніндегі міндет қолданылатын тауарлар тізбесін, сондай-ақ Ресімдеу және олардың құжат айналымы қағидаларын бекіту туралы" ҚР ҚМ №1424 бұйрығымен көзделген.

Бүгінгі күні ТІЖ ресімдеу "Тауарларға арналған ілеспе жүкқұжаттарды ресімдеу жөніндегі пилоттық жобаны іске асыру және олардың құжат айналымының қағидалары мен мерзімдерін бекіту туралы " ҚР ҚМ 2020 жылғы 16 қарашадағы №1104 бұйрығының негізінде пилоттық режимде жүзеге асырылады.

ТІЖ міндетті енгізуге дайындық үшін қосымша уақыт беру туралы бизнес-қоғамдастық өкілдерінің келіп түскен ұсыныстарына байланысты акцизделетін тауарлар, ЕАЭО шеңберінде импорт/экспорт және "Виртуалды қойма" тауарлары бойынша пилоттық жобаның мерзімдерін 2022 жылғы 1 сәуірге дейін ұзарту туралы шешім қабылданды.

Пилоттық жоба орындау үшін міндетті болып табылады, бірақ әкімшілік жазалау шаралары қолданылмайды.

 ТІЖ мынадай мерзімдерде:

      1) мыналарды:

      әуе көлігімен тасымалдауды жүзеге асыру кезінде – әуе көлігі ұшып келген (ұшып кеткен) күннен кейінгі 1 (бір) жұмыс күнінен кешіктірмей;

      темір жол тасымалдарын, халықаралық автомобиль тасымалдарын жүзеге асыру кезінде – Қазақстан Республикасының Мемлекеттік шекарасын кесіп өткенге дейін;

      қалған тауарларды жеткізу (тасымалдау) бойынша:

      Қазақстан Республикасының аумағына:

      ЕАЭО-ға мүше болып табылмайтын мемлекеттердің аумағынан тауарларды әкелу кезінде - кедендік тазарту жүргізілген алкоголь өнімін өткізу, өткізу басталғаннан кешіктірмей;

      ЕАЭО-ға мүше мемлекеттердің аумағынан тауарларды әкелу кезінде – Қазақстан Республикасының Мемлекеттік шекарасын кесіп өткенге дейін;

      тауарларды Қазақстан Республикасының аумағынан ЕАЭО-ға мүше болып табылмайтын мемлекеттердің және ЕАЭО-ға мүше мемлекеттердің аумағына әкету кезінде – тауарларды өткізу, өткізу және (немесе) тиеп-жөнелту басталғаннан кешіктірмей жүзеге асыру кезінде ресімделеді.

Ілеспе жүкқұжаттар ЭШФ АЖ - да "Виртуалды қойма" модулі (бұдан әрі-ВҚ) арқылы жазылады.

Импорт кезінде ТІЖ қолдану тәртібі:

1.      ТІЖ жеңіл автокөлікпен тасымалданатын тауарларды қоспағанда, ЕАЭО елдерінен әкелінетін барлық тауарлар бойынша жазып беріледі;

2.      Тасымалдаушы ҚР Мемлекеттік шекарасынан өту кезінде өткізу пунктіндегі ЭББ қызметкеріне ТІЖ нөмірін немесе СТ БСН-ін атайды;

3.      ЭББ қызметкері ТІЖ деректерін нақты тасымалданатын жүктермен салыстырады; (егер ТІЖ-де автомашинаның немесе маршруттың деректері басқаша көрсетілсе, ТІЖ-ны қайта жасамауға болады, ЭББ маманы АЖ-ға нақты деректерді өзі енгізеді);

4.      Алушы ТІЖ АЖ – да тіркелген күннен кейін 20 жұмыс күні ішінде ТІЖ – ны растайды (не қабылдамайды) – мұндай мерзім түзету, жою немесе қайтарып алу үшін берілген, Алып тастау – акцизделетін тауарлар бойынша Растауды 5 жұмыс күні ішінде жүзеге асыру қажет;

5.      Импорттаушы импортталған тауарлар бойынша салық міндеттемелерін орындағаннан, яғни жанама салықтарды төлегеннен және СЕН ұсынғаннан кейін оған ЭШФ АЖ-да 328.00 н. және ТІЖ салыстыру жүргізу қажет. Егер импортталған тауарларды сату көзделмеген болса, онда салыстыруды жүргізу міндетті емес.

Тауарларды экспорттауға жазылған ТІЖ бойынша

Мұндай ТІЖ-ді жүйеде растау талап етілмейді, өйткені жүйе тек Қазақстан Республикасы үшін ғана әзірленген. Сондықтан экспортқа шығарылған тауар кейіннен ВД-дан автоматты түрде есептен шығарылады.

ТІЖ енгізудің артықшылықтары

1.      Бірінші кезекте бұл құжат айналымын оңтайландыру. ТІЖ 5 құжатты – АІЖ, МІЖ, ТӨІЖ (акцизделетін тауарларға ілеспе жүкқұжаттар), 3-2 н. (қорларды басқа жаққа жіберуге арналған жүкқұжат), 3-5 н. (қорларды ішкі өткізуге арналған жүкқұжат) ауыстырады.   

2.      ТІЖ негізінде электрондық шот-фактуралар жүйесінде бір шертумен ЭШФ жасауға болады;

3.      ТІЖ енгізілуіне байланысты 016 н. - тауарларды уақытша әкелу/әкету туралы хабарлама күшін жояды;

4.      Кейіннен ЕАЭО – ның басқа елдерінде электрондық ілеспе жүкқұжаттарды енгізумен тауарларды әкелу және жанама салықтарды төлеу туралы 328.00 н. өтініштің күші жойылады деп болжануда. Ағымдағы жылы 320.00 н. – жанама салықтар бойынша декларация тапсырудың күші жойылды.

ЭШФ АЖ-де жұмысты жақсарту және оңтайландыру

- Сен ұсынуын күтпей-ақ, тауарды өткізу мүмкіндігі берілді. 328.00;

- Ресімделген ТІЖ түзету үшін мерзімдер ұлғайтылды;

- ТІЖ түзетуге шектеу алынды;

- ЭШФ АЖ-ға Excel файлымен тауарларды жүктеу функционалы іске асырылды.

Сөз соңында үшінші елдерден импортталған тауарлар, тауарларға арналған декларациялардан автоматты түрде ВҚ-ға түсетінін атап өту қажет.  ҚР-ға импортталған тауарларды өткізу кезінде ТІЖ әрбір өткізу кезінде ресімделеді.

"Үй жанындағы дүкендер" бөлшек сатуды тек акцизделетін тауарлар бойынша ТІЖ растайды, ВҚ есептен шығару автоматты түрде жүзеге асырылады. Таңбаланған тауар 2D – сканер арқылы есептен шығаруға жатады. " Үй жанындағы дүкендер" үшін «Виртуалды қойманы" сату, жүргізу кезінде ТІЖ ресімдеу міндеті алынып тасталды.