О модернизации процессуальных основ

правоохранительной деятельности

Законопроект по модернизации уголовного процесса  имеет  пять основных направлений:

1) усиление уровня защиты прав человека и снижение репрессивности уголовного процесса;

2) повышение состязательности сторон, прежде всего за счет расширения процессуальных возможностей адвокатов;

3) упрощение процедуры расследования и обеспечение экономичности процесса;

4) расширение судебного контроля;

5) исключение дублирования и четкое распределение полномочий между органами следствия, прокуратурой и судом.

Законопроект регулирует очень важные для людей вопросы. В нём 8 принципиально важных моментов.

1. Срок задержания сокращен с 72 до 48 часов, а если это несовершеннолетний - до 24. 48 часов - это международный стандарт всех развитых стран.

Срок 72 часа будет только по сложным делам:

1) особо тяжким преступлениям;

2) террористическим или экстремистским;

3) массовым беспорядкам;

4) преступным группам;

5) незаконному обороту наркотиков, половой неприкосновенности несовершеннолетних, умышленным деяниям, повлекшим смерть;

2. Органы расследования будут сообщать лицам о прослушивании телефонных переговоров. Чтобы они могли подать в суд, если делалось это необоснованно.

3. По экономическим преступлениям не будуть брать под стражу. Они не опасны для жизни людей. Конечно, это не коснётся рейдерства, подделки денег, контрабанды, финпирамид и ОПГ.

Также, из подзаконного акта в Кодекс перенесли норму, которая запрещает начинать расследование, если нет акта налоговой проверки или ревизии, либо нет судебного решения о мнимости или притворности сделки.

4. Передача санкциоирования от прокуратуры суду. Это залог, освидетельствование, получение образцов и негласные следственные действия.

Упрощен и сам порядок. Ходатайство следователя о даче санкции будет идти прямо в суд, не через прокурора. Его будут только уведомлять и если он не согласен, то он должен направить свою позицию суду. Через прокурора в суд будут идти только 3 санкции - взятие под стражу, домашний и экстрадиционный аресты. Они наиболее чувствительны для людей.

В результате, кроме суда никакой другой орган не сможет ограничивать права человека.

5. Расширение полномочия адвокатов. Они смогут через судью заставлять следователей проводить нужные им осмотры, обыски, эксгумации и другие действия. Вводится обмен сторон доказательствами. Это нужно, чтобы не дожидаясь суда, восстановить права человека. У адвокатов будет право не раскрывать доказательство, которое имеет особое значение для защиты и они хотят показать его только суду. Эти новшества должны повысить состязательность сторон и защиту прав человека.

6. Применение приказного производства по проступкам или преступлениям небольшой тяжести. Человек вину признаёт. Доказательств достаточно. Согласен на штраф. Там не нужны длительные расследования и дорогостоящие судебные заседания, так как дело очевидное, сомнений ни у кого нет и никто не оспаривает.

Срок расследования по проступкам будет составлять до 6 дней, и это вместе с приговором суда. По делам небольшой тяжести сократили время у прокурора с 3 суток до одного дня. У суда будет 3 суток, вместо 15.

7. Введение электронных уголовных дел. Оно охватит весь уголовный процесс - от регистрации преступления, досудебного расследования, судебного разбирательства и до конца исполнения наказания. Весь процесс будет прозрачным. Подделать доказательства будет невозможно.

Налицо упрощение работы следователей, прокуроров и судей. Санкцию суда, которую раньше ждали по трое суток, получаем за пару часов. Справки с нарко или психдиспансера берем за минуты. Раньше ездили за ними. Теперь никуда ходить не надо. Никаких очередей в приёмной прокурора. Всё быстро и самое главное, всё на виду. Каждый вход в систему, каждое действие фиксирует компьютер. Ничего не убрать или подделать.

8. Есть блок поправок по Закону «Об оперативно-розыскной деятельности». Сейчас специальные оперативные мероприятия можно проводить по всем преступлениям. Даже по небольшой тяжести. Теперь их перечень существенно ограничим.

Останутся только тяжкие, особо тяжкие преступления и ряд дел средней. То есть это те, где уровень вторжение в частную жизнь человека соразмерен с общественной опасностью и тяжестью совершенного деяния.

Қылмыстық процессті жетілдіру бойынша заң жобасы туралы

Қазіргі уақытта Қазақстан Республикасында қылмыстық процессті жетілдіру бойынша заң жобасы талқылануда және бүгінгі күні жоба Парламентте қаралуда.

Жалпы бұл заң жобасы бес бағыттан тұрады:

1) адам құқығын қорғау деңгейін арттыру және қылмыстық процесстің репрессиялығын төмендету;

2) адвокаттардың процессуалдық мүмкіндіктерін кеңейту арқылы екі жақтың сайысын арттыру;

3) тергеу жүргізу процедурасын жеңілдетіп және процесстің үнемділігін қамтамасыз ету;

4) соттық бақылауды кеңейту;

5) тергеу жүргізу, прокуратура және сот органдары арасындағы қайталануын болдырмау және олардың әрқайсының құзыреттіліктерін нақтылап бөлу.

Заң жобасы адамдар үшін аса қажетті мәселелерді реттейді. Онда 8 өте принципиалді маңызды жерлері бар.

Мысалы, күдіктіні қамауға алып ұстау уақыты 72 сағаттан 48 сағатқа қысқартылды, ал кәмелетке жасы толмаған азаматтар болған жағдайда – 24 сағатқа дейін қысқартылды. 48 сағат ұстау – ол барлық дамыған елдердегі халықаралық стандарт.

72 сағат мерзімі тек қана күрделі қылмыстық істер болса ғана:

1) аса ауыр қылмыстар;

2) террористік немесе эстремистік қылмыстар;

3) жаппай тәртіпсіздік болған жағдайда;

4) қылмыстық топтар болса;

5) наркотиктердің заңсыз айналымы, кәмелетке жасы толмағандарға жыныстық жақындамау сияқты қылмыстыр болса.

2. Іс жүргізетін орган телефонды тыңдағаны туралы азаматтарға хабарлайды. Бұл, телефондарды заңсыз тыңдаған жағдайда азаматтар сотқа беруге мүмкіндік туғызады.

3. Экономикалық қылмыстар бойынша қамауға алынбайды. Өйткені олар кісілердің өміріне қауіп туғызбайды. Әрине, бұл өзгерістер рейдерлікке, қолдан ақша жасауға, контрабандаға, қаржы пирамидаларына және ұйымдасқан қылмыстық топтар сияқты қылмыстарға қатысы жоқ.

Сонымен қатар, салық тексеруінің немесе ревизияның актісі, немесе жасалған жұмыстың өтірік немесе қасақана екендігі туралы соттың шешімі болмаса тергеу жүргізуге тиым салатын заңнан төмен актілер Кодекске енгізілді.

4. Санкциялау прокуратурадан сотқа берілді. Бұл кепілдік, куәлілік, үлгілерді алу  және білдірмей  іс жүгізу.

Жалпы тәртібі реттелді. Тергеушінің санкция сұрауы прокурорсыз сотқа тікелей жолданады.  Прокурорға тек қана хабарлама жасайды және егер ол келіспесе өз позициясын сотқа жібере алады. Прокурор арқылы сотқа тек қана 3 түрлі санкция жіберіледі, ол қамауға алу, үй қамаққа алу  және экстрадициялау үшін ұстау. Бұлар адамдар үшін өте сезімді.

Осылардың нәтижесінде, адамға құқығына соттан басқа ешқандай орган шектеу жасай алмайды.

5.  Адвокаттардың құқығы кеңейтілді. Олар, судья арқылы тергеушілерді қылмыс орнында қажетті байқаулар, зерттеулер жасатуға, тінту жасатуға, эксгумация және басқа да қимылдар жасатуға мәжбүрлей алады. Екі жақ дәлелдермен алмаса алады. Бұл сотты тоспай ақ адам құқығын қалпына келтіруге қажет. Адвокаттардың, қорғау үшін ерекше маңызды дәлелдерді сотқа дейін ешкімге ашпауға құқығы болады. Бұл жаңалық екі жақтың қорғануына және адам құқығын қорғауға әсерін тигізеді.

6. Аса ауыр емес қылмыстар бойынша бұйрықтық өндіріс қолдану мүмкіндігі қаралған. Мысалы, адам өз кінәсін мойындайды. Делел айғақтар жетерлік. Айып салуға кінәлі адам келісіп тұр. Бұл жағдайда ұзақ уақыт іс жүргізіп, қымбат сот отырыстары қажет емес, өйткені іс анық, ешкімде күмән жоқ және ешкім де даулап жатқан жоқ.

Жеңіл кінә бойынша іс жүргізу мерзімі 6 күннен аспайды. Аса ауыр емес істер бойынша прокурордың қарау уақыты 3 тәуліктен 1 күнге қысқартылды. Сот бұрынғы 15 күннің орнына 3 күннің ішінде қарау керек.

7. Қылмыстық істерді электронды түрде жүргізуді енгізу. Ол бүкіл қылмыстық істі, қылмысты тіркеу, сотқа дейінгі іс жүргізу, сотта қараудан жазаны өтеуді аяқтағанға дейінгі бүкіл процессті қамтиды. Бүкіл процесс ашық болады. Дәлелдерді қолдан жасау мүмкін болмайды.

Тергеушілер, прокурорлар мен соттардың жұмысы жеңілдейтіні де көрініп тұр. Бұрын 3 күн тосып алатын сот

санкциясын енді 2 сағаттың ішінде алуға болады. Наркодиспансер мен басқа да диспансерлердің анықтамасын бірнеше минуттің ішінде алуға болады. Ешқайда барып қажеті жоқ. Прокурордың қабылдау бөлмесінде кезекке тұрмайсың. Ақпараттық жүйеге кірген, жасаған іс-қимылдың бәрі компьютерде сақталып қалады. Ештеңені алып тастау, түзету, өзгерту мүмкіндіктері болмайды.

8. «Жедел – іздестіру қызметі туралы» Заңға да біраз өзгешеліктер енгізіледі. Қазір қандай қылмыс болса да арнаулы жедел іс-шаралар жүргізуге болады. Тіпті жеңіл қылмыстар үшін де. Енді олардың тізімі біраз азаяды. Тек қана ауыр қылмыстар мен аса ауыр қылмыстар және орташа ауыр қылмыстардың біразы қалады.

Павлодар облысы бойынша мемлекеттік кірістер департаменті